| جمشید کیانفر، مصحح نسخه‌های خطی و پژوهشگر تاریخ به خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) گفت: این خیلی دردآور است که شاهد مرگ بزرگان و دوستان‌مان باشم اما متاسفانه این روز‌ها تقریبا کار ما همین است. هفته‌ای یا ماهی، یک بزرگ عرصه ادب و علم را از دست می‌دهیم و می‌دانیم که دیگر جایگزینی نخواهیم داشت. وی ادامه داد: در دهه آخر مرداد امسال دو عزیزمان را از دست دادیم. ابتدا دکتر مظفر بختیار و دیگر، استاد عبدالحسین حائری. هر دو بزرگوار در رشته خود، انسان‌هایی فرهیخته و فاضل و جالب آن که هر دو نسخه‌شناس و هنرشناس بودند. مظفر بختیار در رشته ادبیات و استاد حائری تحصیل‌کرده حوزه بود و بعد‌ها که به تهران آمد، به کتابخانه مجلس رفت و جالب‌تر آن‌که هر دو عزیز، از خانواده‌ای سرشناس بودند. دکتر مظفر از خانواده بختیاری‌ها بود و دکتر حائری که از خانواده آیت‌الله حائری بزرگ. کیانفر درباره مقام علمی زنده‌یاد استاد عبدالحسین حائری به عنوان نسخه‌شناس، فهرست‌نویس اظهار کرد: او که به دلیل سختگیریهای پدر همراه با دایی خود به تهران آمد، خیلی زود در پایتخت کشور گل کرد. جوانی تحصیل‌کرده بود که در نتیجه سختگیریهای علمی پدر، بسیار پخته و زبده جلوه کرد و بعد، به کتابخانه مجلس رفت و بسیار زود به فهرست‌نویسی پرداخت. وسواس در کار از ویژگی‌های استاد حائری رئیس خانه نقد کتاب ایران با اشاره به این‌که بسیاری معتقد بودند استاد حائری کندکار بود، تاکید کرد: باید بگویم که خیر. استاد حائری کندکار نبود. او در کار خود وسواس داشت. معتقد بود که شما اگر موضوع، نثر یا مولف یک کتاب یا نسخه را نشناسید، معرفی کردن آن ارزشی ندارد. به همین دلیل، کاوشی که در شناخت این موارد انجام می‌داد، بسیار دقیق بود و شما بسیار کم به اشتباه در آثار وی بر می‌خورید. کیانفر درباره سابقه این اقدام توضیح داد: ایشان در تجدید نظر‌هایی بر آثار تصحیح شده برخی کهول این علم، آثارشان را دوباره ویراستاری می‌کرد و این فهرست‌ها دوباره به چاپ می‌رسید. با مقایسه دو نسخه متوجه دلیل این کندکاری وی که به عقیده من حُسن است، مشخص می‌شود. وی اضافه کرد: در مقطعی در کتابخانه مجلس عده‌ای پیشنهاد دادند که می‌توان فهرست مختصری را به سرعت منتشر کرد تا تعداد نسخه‌ها مشخص و سپس فهرست‌نویسی اصلی انجام شود. در حقیقت این یک معرفی مختصر بود که مشکلات متعددی را به وجود می‌آورد. زیرا مثلا در یک نسخه ممکن است یک مجموعه داشته باشیم که شامل بیست جلد کتاب و رساله شود. هر یک از آن‌ها را باید شناخت و معرفی کرد. نسخه برای حائری بسیار اهمیت داشت. اطلاعات فوق‌العاده حائری در بخش کتابشناسی این تاریخ‌نگار یادآور شد: چیستی نسخه برای زنده‌یاد حائری بسیار اهمیت داشت. یک فهرست نسخه خطی از دو قسمت نسخه‌شناسی و کتابشناسی تشکیل می‌شود. اطلاعاتی که حائری در بخش کتابشناسی می‌داد، بسیار فوق‌العاده بود. یعنی در آن بخش مولف، نسخه یا کتاب و موضوع را به دقت معرفی می‌کرد و این از حائری، یک کتابشناس کامل ارائه می‌داد. در بخش نسخه‌شناسی، معمولا آن‌چه درون نسخه است؛ مثل این‌که کاتب کیست و چه زمانی نوشته یا تحریر شده است، ترکیب آن چیست، کاغذش چیست؟ شناخته می‌شوند. اما بخش پنهانی هم وجود دارد که زنده‌یاد حائری هم معتقد بود با وجود آن‌که ما سالیان بسیاری است که از کاغذ استفاده می‌کنیم اما همواره با مشکل کاغذ روبه‌رو بودیم به همین دلیل، همواره در صفحات آغازین یا پایانی کتاب، اطلاعات ذی‌قیمتی آمده است. وی افزود: این یادداشت‌ها خبرهای زیادی درباره گذشته را با خود دارند و به نوعی تاریخ اجتماعی ما در این یادداشت‌ها درج شده است. زنده‌یاد حائری به این یادداشت‌نویسی‌ها بسیار توجه می‌کرد. فهرست‌نویسی حائری بی‌نظیر است و در کمتر فهرستی این دقت نظر را دیدم. توجه زنده‌یاد حائری به تاریخ علم کیانفر در پاسخ به این پرسش که آشنایی جوانان پژوهشگر با سیاق فکری زنده‌یاد حائری چقدر اهمیت دارد؟ توضیح داد: خود او در مصاحبه‌ای متذکر شده بود که نسل ما دیر یا زود خواهد رفت و نیاز هست که نسل جدی پرورش پیدا کند. این نسل باید اسلام‌شناس و ایران‌شناس باشد. زیرا تا علمای اسلامی و ایرانی را نشناسیم و حجم کار آن‌ها ندانیم، با نگاه کردن به یک اثر چگونه می‌توانیم به صاحب اصلی آن پی ببریم؟ وی تاکید کرد: متاسفانه این امر بسیار مغفول مانده و کم مورد توجه قرار گرفته است. حتی در علم کتابداری جدید هم خیلی به این مساله توجه نشده است. علوم کتابداری در ایران، کپی‌برداری از علم کتابداری فرنگی است و به فهرست‌نویسی کمتر توجه می‌شود. حتی واحد درسی به این نام وجود ندارد. در حالی که لازم است رشته‌ای برای شناسایی نسخه‌های خطی به وجود بیاید. البته شیوه زنده‌یاد حائری هم باید در این رشته دانشگاهی لحاظ شود تا فارغ‌التحصیلان این رشته شناخت دقیقی به این علم داشته باشد. به گفته رئیس خانه نقد کتاب ایران، تاریخ علم توجه زنده‌یاد حائری را به خود جلب می‌کرد و معتقد بود که باید تاریخ علم خود را هر چه سریع‌‌تر بنویسیم. این امکان فقط بر اساس نسخه‌های خطی ممکن است. او این طرح را به عنوان تئوری مطرح کرد که حتی جهانی هم شد اما زیاد مورد توجه قرار نگرفت. |  |
↧
وسواس در کار از محاسن نسخه‌پژوهی زنده‌یاد حائری بود/ نسخه‌شناسی که دغدغه ثبت تاریخ علم را داشت
↧