| به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) حج یکی از فرایض مهم عبادی مسلمانان است و به دلیل اهمیت و ماهیت اجتماعی آن، معمولاً از جنبه‌های مختلف موضوع مورد مطالعه دقیق قرار می‌گیرد. بررسی آثار موجود پیرامون حج بیانگر آن است که برداشت‌های مختلفی از ابعاد گوناگون این گردهمایی بزرگ انسانی ارائه شده است. اما از دیدگاه جامعه‌شناسی، کمتر به آن نگریسته‌اند، در صورتی که با استفاده از روش‌های کمی و کیفی علم جامعه‌شناسی، می‌توان تاثیرات این آیین بزرگ عبادی را بر فرایندهایی چون اشتغال، تولید، مصرف، هنر، نشر و ... مورد ارزیابی و مطالعه قرار داد. البته مقصود کتاب «جامعه‌شناسی حج» بررسی جامعه‌شناسانه حج، با روش کمی نیست، بلکه هدف، طرح مفاهیمی است که هم در حج مطرح است و هم در زندگی انسانی نقشی کلیدی دارد. مسلمانان در حج به تعامل با یکدیگر می‌پردازند و این تعامل، شرایطی خاص در روابط اجتماعی آن‌ها ایجاد میکند، شرایطی که اگر به خوبی تحقق یابد، می‌تواند ملکه رفتار زندگی اجتماعی روزمره شود. به گفته مولف این اثر، انتشار آثاری از سوی بزرگان عرصه اندیشه، اخلاق و ادب در زمینه حج، هرگونه اظهار نظر در این وادی را دشوار میکند، خصوصاً اثر زنده یاد علی شریعتی، اثری که می‌تواند تا سالیان دراز بلاغت هر گفتاری را تحت‌الشعاع خود قرار دهد. اما تشرف به این سفر روحانی، موجب استیلای موجی از ارزش‌ها و باورهای اعتقادی بر وجود نگارنده شد و این احساس را زنده کرد که با نوشتن و اظهار بخش اندکی از احساسات و هیجانات روحی، می‌توان سطح درک و شعور معانی را در خود و دیگران بالا برد. به همین دلیل گوشه‌ای از آن چه بر ذهن گذشته است و باعث اندیشیدن مضاعف شده به رشته تحریر درآمده است. این کتاب شامل یک بخش اصلی و دو ضمیمه است. در نخستین گفتار، به ابعاد اجتماعی حج، به عبارت دیگر به برداشت و پنداشتی جامعه‌شناختی از حج اشاره می‌شود؛ واضح است که حج یک اجتماع انسانی است و همه ویژگی های آن را داراست. لیکن مقصود کلام این است که هدف از انجام این فریضه عبادی یک تجربه اعتقادی جدا از زندگی معمولی هر فرد نیست. گر چه این سفر یک عمل ارادی منحصر به فرد در زندگی حج‌گذار است. نویسنده کتاب حاضر، هرگز ادعا نمی‌کند که این نوشتار به همه جوانب حج به طور جامع پرداخته است، بلکه بخشی از آن چه در طول حج، بر روی روح و جان یک فرد فرود آمده، به رشته تحریر در آمده و قطعا بسیاری از نکات قابل توجه از ذهن دور مانده است. در این مجموعه برای تدوین بخش نخست سعی شده است تا با تکیه بر روش تحلیل عنصر «مرتن» در جامعه‌شناسی به کند و کاو بخشی از مفاهیم اساسی حج پرداخته شود و تا حد امکان عناصر مهمی که به نظر می‌رسد مقصود اصلی شارع مقدس برای آموزش و هدایت مومنان است، کشف و تبیین اجتماعی شود. گرچه این کتاب، از شیوه کلاسیک مطالعه جامعه‌شناسی به دور است (استفاده از روش‌های کمی و کیفی و با استنباط از داده‌های آماری) اما به دلایلی می‌توان آن را جامعه شناسی حج نامید. این کتاب بر آن است، که به حج، تنها از زوایه علم جامعه‌شناسی نگاه کند. به همین دلیل نام «جامعه‌شناسی حج» بر آن نهاده شده، تا به صراحت بیان شود که این سطور بخشی از یک تخیل جامعه‌شناختی از حج در زمان معین است، که امکان تغییر و تحول آن، مانند همه تصورات ذهنی و تراوشات فکری دیگر وجود دارد. در پشت جلد این کتاب می‌خوانیم: «من اجتماعی همان بایدهایی است که جامعه بر فرد تلقین میکند. فضای حج و تمام ابعاد آموزه‌های حج، فرد را برای حرکت به سوی فطرت الهی خویش تشویق و تحریک میکند. من فردی از درون فردی سر می‌کشد. تفسیری است از تمایل فرد برای شدن یا بودن آن چه مهم است و مهم این است که در حج، من فردی نیز میل به سوی فطرت الهی دارد. لذا در موسم حج آن چه که اتفاق می‌افتد این است که من فردی و من اجتماعی به جای تقابل و تضاد با هم چنان در تعامل با یکدیگر قرار می‌گیرند که یکی می‌شوند. به اصطلاح جامعه‌شناسی یعنی هم خوانی پاره‌ی ذهن و پاره‌ی عین، به زعم سخن، پاره ذهن باورهای اغتقادی، ایمان فردی و انگیزه‌های درونی حج گذار است و پاره عین روح جمعی حاصل از اجتماع حج است. آنچه که افراد در ذهن خود می‌پرورانند و با تلاش‌های فراوان و در پی تغییرات نفسانی خود به دنبال ایجاد آن در ضمیر خود می‌باشند و در وجود دیگران مشاهده می‌کنند...» مخاطبان در کتاب «جامعه‌شناسی حج» در 6 بخش می‌توانند با مطالبی چون آیا می‌توان با دید جامعه‌شناسی به حج نگاه کرد؟، جامعه‌شناسی و حج، مفهوم انسان و کردار اجتماعی او در آیین حج، پویایی حج، مفاهیم کاربردی، اجتماعی در حج و تقابل آیین حج و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی دینی آشنا شوند. علاوه بر این دو ضمیمه با عناوین حج یعنی از خود باختگی تا خودیافتگی و ره‌توشه‌های حج در پایان کتاب آمده است. کتاب «جامعه‌شناسی حج» نوشته صدرالدین حجازی با شمارگان هزار نسخه در 336 صفحه به بهای 20 هزار تومان از سوی انتشارات جامعه‌شناسان منتشر شده است. |  |
↧
«جامعه‌شناسی حج» به روایت صدر الدین حجازی/ تلاش برای کشف و تببین مفاهیم اساسی حج
↧